آستی (oste): ابزاری مناسب برای ارتقا و ارزیابی مهارت های تدریس اعضای هیأت علمی و مربیان بالینی

ارزیابی اساتید به منظور اصلاح و بهبود روش ها و فعالیت های آموزشی، کمک به مدیران برای تصمیم گیری معقول تر در مورد استخدام، ترفیع استادان و ارتقای آموزش به عنوان یک حرفه انجام می شود و بهترین راه برای کنترل کیفیت نظام آموزشی است(1). به عبارتی ارزشیابی اساتید ابزاری برای تعیین میزان موفقیت آنان در رسیدن به اهداف آموزشی است(2). ارزیابی ساختارمند و عینی مهارت های تدریس (آستی) در سال 1990 در مقالات مطرح شده است(3) و امروزه علاوه بر ارزیابی عملکرد تدرس اساتید از آن به عنوان معتبرترین ابزار سنجش اثربخشی تدریس بالینی دستیاران پزشکی نیز نام برده می شود(4و5). این روش نوآورانه ارزیابی عملکرد و توانمندسازی مهارت های تدریس همانند آزمون ساختارمند عینی بالینی (آسکی) است که به طور گسترده ای در ارزیابی دانشجویان پزشکی مورد استفاده قرار می گیرد. آستی شامل سناریوی شبیه سازی شده محیط تدریس است که فراگیر استاندارد به معلم بازخورد فوری می دهد و از مقیاس یا چک لیست رفتاری از پیش تعیین شده برای ارزیابی عملکرد استاد استفاده می نماید(6). ایستگاه ها در آزمون آستی فرصتی برای مشاهده و ارائه بازخورد به دانشکده در مورد مهارت های تدریس مبتنی بر معیار، قابل اندازه گیری و عناصر استاندارد را فراهم می آورد(3).  در دانشکده های پزشکی در ابتدا از این مدل ارزیابی به عنوان یک روش برای آموزش و توسعه مهارت های پرسپتورها استفاده می شده است در حالی که امرزه دامنه کاربرد آن گسترش یافته است(7). در یک بررسی در دانشکده دندانپزشکی نمرات و رتبه آستی اعضای هیأت علمی پس از شرکت در کلاس برنامه آموزش مهارت های پیشرفته، در تمام پانزده حیطه آموزشی مورد بررسی افزایش یافت و بهبود معناداری در 9 حیطه از 15 حوزه رخ داد(8). در مطالعه مقدماتی دیگری از آستی به عنوان یک تمرین و مداخله با هدف توانمندسازی 15 پرسپتور دانشکده داروسازی و تعیین قابلیت اجرایی و مقبولیت آن استفاده شد. نتیجه نشان داد مهارت های آموزشی پرسپتورها به طور قابل ملاحظه ای ارتقا یافت و آنان این نوع تمرین را روشی کارا در تقویت مهارت های بازخورد اعلام نمودند(9). آستی را می توان برای اهداف مختلف از جمله؛ ارزیابی توانایی های آموزشی، افزایش مهارت های تدریس و ارزیابی اثربخشی برنامه­های ارتقای اعضای هیأت علمی استفاده نمود. این مدل ارزیابی از مزایای متعددی برخوردار است، ضمن این که مهارت های تدریس عینی و دقیق ارزیابی می شود، اجازه برای انجام مهارت ها در یک محیط واقع گرایانه و قابل تکرار می دهد و اجازه بازخورد فوری بر عملکرد فراهم می گردد(8). شفاف بودن هدف و گروه هدف، شناسایی مهارت های تدریس و تمرکز بر آن، طراحی سناریو و ابزار ارزیابی، انتخاب و آموزش فراگیر استاندارد، حمایت و حفاظت از استاد، تلفیق آستی با زمینه و بستر موجود از جمله مواردی است که برای هر چه بهتر برگزار شدن این روش ارزیابی توصیه شده است(6). در حال حاضر برای ارزیابی اساتید، بالغ بر ده نوع ارزشیابی وجود دارد که از بین آنها برخی روش ها مانند ارزشیابی توسط همتا، ارزشیابی توسط دانشجو، جوایز و تقدیرهای آموزشی و در نهایت پورت فولیو یا پرونده کاری آموزشی نسبت به بقیه روش ها متداول تر است. به نظر می رسد می توان از این رویکرد هم به عنوان ابزاری برای توسعه و توانمندی سازی مهارت های آموزشی اعضای هیأت علمی به ویژه جدیدالورود، مربیان آموزشی و مدرسین بالینی و هم به عنوان ابزار ارزشیابی مهارت های تدریس اساتید استفاده نمود. ناگفته نماند مرور سیستماتیک بررسی 22 مقاله حاصل از جستجو در مدلاین در بازه زمانی از 1966 تا 2010 نشان داد اگرچه از آستی برای ارزیابی و ارتقای عملکرد تدریس استفاده می شود و یافته های کیفی مثبتی در باره این روش وجود دارد اما داده های کمی بسیار محدودی برای حمایت از آستی به عنوان یک وسیله جهت ارتقای عملکرد تدریس در دسترس است(10). در کشور ما نیز برای اولین بار کارگاه آموزشی ارزیابی عملکرد تدریس به روش آزمون های ساختارمند عینی توسط دانشجویان دکترای آموزش پزشکی با نظارت دکتر شهرام یزدانی در چهاردهمین همایش کشوری آموزش علوم پزشکی، اردیبهشت 1392 اجرا گردید؛ اما شواهدی مبنی بر به کارگیری آن در دانشگاه ها در دسترس نیست. بدیهی است همانند هر رویکرد جدیدی به کارگیری این روش نیز بایستی با زمینه سازی مناسب و توجه به بافت فرهنگی دانشکده یا مرکز آموزشی باشد تا از پذیرش و مقبولیت برخوردار گردد. ضمن این که به مطالعات بیش تری برای رسیدن به شواهدی قوی مبنی بر قابلیت پایایی و روایی این روش برای ارزیابی تدریس در داخل کشور وجود دارد.